Zapraszamy na spotkanie z Żanną Komar, autorką książki Stanisławów 20/XX. Miasto i architektura.
Stanisławów 20/XX to fragment pięknej architektonicznej opowieści o Polsce z czasów, gdy kraj odradzał się ze zgliszczy I wojny światowej. Żanna Komar zaprasza czytelników na południowy wschód Rzeczypospolitej. W okresie międzywojennym łączyły się tam łagodny prowincjonalizm i nowoczesne idee modernistyczne. Autorka, dociekliwa badaczka architektury, prezentuje obraz wielokulturowego miasta jako wyspy optymizmu i twórczych żywiołów.
Fenomen wielonarodowego Stanisławowa pozwala na zestawienie obok siebie oficjalnej optymistycznej, lecz mononarodowej narracji o rozbudowie Polski z pamięcią koegzystencji trzech największych grup narodowościowych: Polaków, Żydów i Ukraińców. Poprzez pryzmat architektury czas modernizacji i postępu możemy zobaczyć również jako okres dramatycznych zmian, pełen napięć i konfliktów – pisze Komar.
Podczas lektury książki czytelnik może prześledzić proces tworzenie miasta w przyspieszonym tempie, jakby oglądało się budowę mrowiska na filmie poklatkowym. Nie przeszkadza w tym fakt, że wiemy, jak to się wszystko skończyło. Wręcz przeciwnie: tym bardziej rodzi się w nas apetyt na poznawanie ówczesnych porządków i sposobów myślenia, bo dziś nam ich brakuje. Czasy znowu robią się wielokulturowe i warto by zaczerpnąć z doświadczeń przeszłości w tym zakresie – pisze o książce Marcin Skrzypek.
O architekturze Stanisławowa, jak i całej historii dwudziestolecia międzywojennego na tym wieloetnicznym i wielokulturowym terenie, opowiada się kilkoma odmiennymi językami. Jest Stanisławów, polskie miasto, centrum wojewódzkie na południowo-wschodnim krańcu odrodzonej Rzeczypospolitej. Jest ukraiński Stanisławiw, była stolica Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej. Jak również jest Stanisławów, miasto czterdziestu synagog, siedziba chasydów i ortodoksów, ośrodek haskali i syjonizmu. Każda z tych rzeczywistości, która dzisiaj kształtuje fundamentalnie różne perspektywy historiograficzne, już wtedy kierowała się własną, oddzielną od innych logiką, miała swoje języki, zakres pojęciowy, skojarzenia, ukryte sensy, jawnych i potajemnych bohaterów.
Książka zawiera również spis architektów stanisławowskich z krótkimi biogramami. Układają się w mozaikę złożonych tożsamości i zaskakujących doświadczeń. Zanna Komar oddała tym sposobem hołd budowniczym, którzy choć często pozostawali niewidoczni, stworzyli piękno wciąż przebłyskujące spod grubej warstwy historii.
Stanisławów 20/XX jest kontynuacją opowieści o architekturze Stanisławowa rozpoczętej przez Żannę Komar w książce Trzecie miasto Galicji. Obejmuje następny po okresie austriackim odcinek dziejów, który trwał dwadzieścia lat między dwiema wojnami światowymi XX wieku.
Żanna Komar – historyczka sztuki i architektury, kuratorka wystaw. Absolwentka historii sztuki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Bada architekturę Galicji z XIX i XX wieków, wydobywa z zapomnienia architektów Lwowa i przedwojennego Stanisławowa. Jest autorką artykułów i książek, w tym Trzecie miasto Galicji. Stanisławów i jego architektura w okresie autonomii galicyjskiej (2008) oraz Secesja we Lwowie (2014). Pracuje w Instytucie Dziedzictwa Europejskiego Międzynarodowego Centrum Kultury w Krakowie.
Wydawcą książki jest Fundacja Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego we Wrocławiu.
